दिनेश पाण्डे ।
९ माघ, बुटवल । नारायणघाट–बुटवल खण्ड महेन्द्र राजमार्गको महत्वपूर्ण हिस्सा
नेपालको पूर्व–पश्चिम क्षेत्रमा यातायातको मुटु मानिने महेन्द्र राजमार्ग अन्तर्गत नारायणघाट–बुटवल सडक खण्डको विस्तार कार्य राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाका रूपमा अघि बढाइएको छ। यो ११४ किलोमिटर लामो खण्डले काठमाडौँसँगै तराईका मुख्य सहरहरूलाई जोड्ने, व्यापार र पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने, र यातायातलाई सहज बनाउने मुख्य भूमिका निर्वाह गर्दछ। तर, सात वर्ष बितिसक्दा पनि यो परियोजनाको काम अलपत्र छ, जसले स्थानीय बासिन्दा र यात्रुहरूलाई गम्भीर समस्यामा पारेको छ।
परियोजनाको पृष्ठभूमि र हालसम्मको प्रगति
२०१९ सालमा निर्माण थालिएको महेन्द्र राजमार्गलाई चौडा बनाउने योजनामा नारायणघाट–बुटवल खण्डलाई ६ लेनमा स्तरोन्नति गर्ने उद्देश्यले २०७५ चैत ८ गते शिलान्यास गरिएको थियो। यो परियोजनालाई ४२ महिनाभित्र सम्पन्न गर्ने लक्ष्य थियो। तर, हालसम्म केवल ५४% मात्र काम सम्पन्न भएको छ।
निर्माण कार्यमा २०७९ साउनसम्म सम्पन्न हुने लक्ष्य थियो। तर, ठेक्का लिएको चाइना स्टेट कन्स्ट्रक्सन इञ्जिनीयरिङ कर्पोरेसन र सव ठेकेदारहरूको कमजोरी, प्राविधिक चुनौतीहरू, र प्रभावकारी निगरानीको अभावले गर्दा काम लम्बिएको हो।
ढिलाइका कारण र प्रभाव
परियोजनामा देखिएका ढिलाइका कारणहरूले गम्भीर आर्थिक र सामाजिक असर निम्त्याएका छन्।
1. निर्माण कम्पनीको नालायकी:
निर्माण कम्पनीले समयमै सामग्री आपूर्ति गर्न नसक्दा काम रोकिएको छ।
जनशक्तिको अभाव र कमजोर व्यवस्थापनले प्रगति अवरुद्ध गरेको छ।
2. धूलो प्रदूषण र स्वास्थ्य समस्या:
निर्माणकार्यका कारण सडकमा धूलो उडेर स्थानीय बासिन्दाको स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर परेको छ।
पानी छर्किने कार्य अनियमित हुँदा धूलोका कारण दम, एलर्जी, र अन्य रोगहरू बढेका छन्।
3. यात्रामा कठिनाइ:
यात्रुहरूले ट्राफिक जाम, खाल्डाखुल्डी, र लामो यात्रा समय झेल्नुपरेको छ।
११४ किलोमिटर पार गर्न चार घण्टा भन्दा बढी समय लाग्ने अवस्था छ।
4. व्यापार र पर्यटनमा प्रभाव:
यातायात अवरोधका कारण लुम्बिनीमा जाने पर्यटकको सङ्ख्या घटेको छ।
व्यापारिक सामानको ढुवानी महँगो र ढिलो हुँदा व्यवसायीहरूलाई नोक्सान भएको छ।
सरकारको जिम्मेवारी र सुधारका उपायहरू
1. कडा निगरानी र दण्ड:
निर्माण कम्पनीलाई समयमै काम सम्पन्न गर्न बाध्य पार्न सरकार कडा निगरानीमा रहनुपर्छ।
समय सीमा नाघ्ने ठेकेदारलाई दण्डित गर्ने कानुनी व्यवस्था लागू गर्न आवश्यक छ।
2. जनताको सहभागिता र सचेतना:
स्थानीय समुदायलाई निर्माण प्रगतिको नियमित जानकारी दिनु आवश्यक छ।
वैकल्पिक मार्ग प्रयोग र प्रदूषण न्यूनीकरणका उपायमा जनतालाई सचेत पार्नुपर्छ।
3. प्राविधिक र प्रशासनिक सुधार:
सामग्री आपूर्तिलाई सहज बनाउन निर्माण प्रक्रियामा अत्यावश्यक प्राविधिक सहयोग प्रदान गर्नुपर्छ।
प्रशासनिक निर्णय र स्वीकृतिका प्रक्रिया छिटो गरिनुपर्छ।
महत्त्वपूर्ण खण्डका रूपमा नारायणघाट–बुटवल सडक
महेन्द्र राजमार्गको यो खण्ड नेपाल–भारत व्यापार, धार्मिक पर्यटन, र स्थानीय आर्थिक विकासका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।
व्यापारिक महत्त्व: यो खण्ड नेपाल–भारतको मुख्य व्यापारिक मार्ग हो।
धार्मिक पर्यटन: लुम्बिनीमा जाने मुख्य मार्ग भएकाले यसको स्तरोन्नतिले आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन प्रवर्द्धन गर्नेछ।
सामाजिक लाभ: ग्रामीण क्षेत्रलाई मुख्य सहरहरूसँग जोड्दै शिक्षादेखि स्वास्थ्य सेवासम्ममा पहुँच बढाउनेछ।
सम्बन्धित निकायलाई खबरदारी
यस आयोजनालाई दीर्घकालीन प्रभावकारिता दिन समयमै गुणस्तरीय निर्माण सम्पन्न गर्न सम्बन्धित निकायले थप जिम्मेवारी लिनुपर्छ। ठेक्का सम्झौताका प्रावधान पालना नगरिए दण्ड, वैकल्पिक योजना, र नयाँ ठेकेदार चयन गर्ने प्रक्रिया अघि बढाउन आवश्यक छ।
निष्कर्ष
नारायणघाट–बुटवल महेन्द्र राजमार्ग विस्तारको समयमा सम्पन्नता र गुणस्तर कायम गर्नु सरकार र निर्माण कम्पनी दुवैका लागि गम्भीर चुनौती बनेको छ। ढिलाइले नेपालका लागि आर्थिक र सामाजिक हानि पुर्याइरहेको छ। तसर्थ, यो राष्ट्रिय गौरवको आयोजना सफल बनाउन प्रभावकारी योजना, कडा निगरानी, र स्थानीय सहकार्य अपरिहार्य छ। समयमै यसलाई सम्पन्न नगरे राष्ट्रिय विकास र जनताको विश्वासमा गम्भीर धक्का पुग्नेछ।
